Το θέμα δεν είναι αν ένα παιδί θα αρχίσει να ξεστομίζει «κακές λέξεις», αλλά το πότε. Αυτό θα καθορίσει και το πώς θα το αντιμετωπίσουμε - όπως φυσικά και η διάθεση με την οποία το έκανε αφού, ειδικά στις μικρότερες ηλικίες, συνήθως δεν βρίζουν από θυμό αλλά για διάφορους άλλους λόγους. Τι συμβουλεύουν οι ειδικοί, λοιπόν;
Για παιδιά προσχολικής ηλικίας
Γιατί βρίζουν;
Συνήθως βρίζουν γιατί τυχαίνει να ακούσουν μια νέα λέξη και προσπαθούν να καταλάβουν τι σημαίνει, αλλά και για να τεστάρουν τις αντιδράσεις των άλλων. Αν λοιπόν αντιδράσουμε γελώντας (κάτι που μπορεί να προκύψει αυθόρμητα, ειδικά την πρώτη φορά) ή με έναν άλλο έντονο τρόπο, για παράδειγμα με ένα επιφώνημα, μπορεί άθελά μας να τα παρακινήσουμε να επαναλάβουν τη συμπεριφορά. Σε κάθε περίπτωση, το πώς θα το διαχειριστούμε εξαρτάται από τον λόγο για τον οποίο βρίζει.
- Για να τραβήξει την προσοχή: Το καλύτερο που έχουμε να κάνουμε είναι να παραμείνουμε ήρεμοι, να μην αντιδράσουμε αλλά να προσπαθήσουμε να το αγνοήσουμε. Μπορούμε, αντιθέτως, να το επαινέσουμε όταν μιλάει ευγενικά.
- Από θυμό ή στεναχώρια: Το ενθαρρύνουμε να προσπαθήσει να εκφράσει τα συναισθήματά του, δείχνοντάς του ότι είναι ok να τα νιώθει. Είτε είναι σε θέση να τα περιγράψει με λέξεις είτε όχι ακόμα, του προτείνουμε τρόπους να τα διαχειριστεί, π.χ. μετρώντας μέχρι το δέκα ή παίρνοντας βαθιές ανάσες.
- Όταν προσπαθεί να πει μια άλλη λέξη: Αν αυτή η λέξη ακουστεί σαν βρισιά, το διορθώνουμε ήρεμα, αποφεύγοντας οποιαδήποτε αντίδραση μπορεί να το ενθαρρύνει να την επαναλάβει, όπως το γέλιο.
Τι κάνουμε;
Για οποιονδήποτε λόγο κι αν βρίζει ένα παιδί προσχολικής ηλικίας:
- Αν είναι υπερβολικά μικρό για να καταλάβει γιατί μια λέξη είναι ανεπιθύμητη, του λέμε, απλά, «αυτή η λέξη δεν είναι καλή» ή «δεν τη χρησιμοποιούμε γιατί στενοχωρεί τους άλλους». Σε ένα μεγαλύτερο παιδί προσχολικής ηλικίας μπορούμε να δώσουμε απλές εξηγήσεις, για παράδειγμα ότι μια λέξη σημαίνει «κακά» αλλά «δεν είναι ωραίο να τη χρησιμοποιούμε».
- Αποφεύγουμε τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας να χρησιμοποιούμε αυτές τις λέξεις μπροστά στα παιδιά. Αν τις ακούσουν σε άλλο περιβάλλον, π.χ. στο σχολείο ή τον δρόμο, τους εξηγούμε ότι «δεν τις λέμε στην οικογένειά μας».
- Ελέγχουμε το περιεχόμενο π.χ. των τηλεοπτικών εκπομπών με τις οποίες έρχεται σε επαφή, όχι μόνο γιατί μπορεί να χρησιμοποιούν ακατάλληλο λεξιλόγιο αλλά και για πολλούς ακόμα λόγους.
- Δεν ξεχνάμε ότι πολλά παιδιά προσχολικής ηλικίας περνούν τη φάση που διασκεδάζουν επαναλαμβάνοντας «απαγορευμένες» λέξεις. Αφού τους εξηγήσουμε ότι δεν είναι ωραίο να τις χρησιμοποιούν, προσπαθούμε να μη δίνουμε σημασία και περιμένουμε να περάσει.
Για παιδιά σχολικής ηλικίας
Οι λόγοι που βρίζει ένα παιδί σχολικής ηλικίας αλλάζουν και, ιδιαίτερα καθώς πλησιάζει προς την εφηβεία, έχουν συχνότερα να κάνουν με αρνητικά συναισθήματα, όπως θυμό, απογοήτευση ή στεναχώρια. Μπορεί επίσης να χρησιμοποιεί «κακές λέξεις» γιατί αισθάνεται ότι με αυτό τον τρόπο θα γίνει αποδεκτό από μια παρέα. Και σε αυτή την περίπτωση, η αντιμετώπιση εξαρτάται από την αιτία.
- Για να τραβήξει την προσοχή: Όπως και στα μικρότερα παιδιά, η αντίδρασή μας θα καθορίσει το αν θα καταφέρουμε να αποθαρρύνουμε αυτή τη συμπεριφορά. Για να το πετύχουμε, λοιπόν, προσπαθούμε να κρατήσουμε την ψυχραιμία μας, αποφεύγοντας έντονες αντιδράσεις όπως γέλιο ή επιφωνήματα, και του εξηγούμε ότι αυτή η λέξη μπορεί να πληγώσει τους άλλους.
- Για να ενταχθεί σε μια παρέα: Το ρωτάμε γιατί πιστεύει ότι οι φίλοι του βρίζουν και το συμβουλεύουμε να αναζητήσει άλλους τρόπους να είναι κουλ. Του υπενθυμίζουμε ότι μπορεί να μιλήσει με διαφορετικό τρόπο σε διαφορετικούς ανθρώπους, αλλά σε κάθε περίπτωση κάποιες λέξεις δεν είναι αποδεκτές. Από μέσα μας, ωστόσο, συμβιβαζόμαστε με την ιδέα ότι μπορεί να συνεχίσει να το κάνει όταν βρίσκεται με την παρέα του.
- Από θυμό ή στεναχώρια: Το παρακινούμε να περιγράψει με άλλες λέξεις τα συναισθήματά του, δείχνοντάς του ότι είναι okνα τα νιώθει. Του προτείνουμε τρόπους να τα διαχειριστεί, όπως να πάρει βαθιές ανάσες, να μετρήσει μέχρι το δέκα ή να απομακρυνθεί από την κατάσταση που τα πυροδοτεί.
Τι κάνουμε;
Για οποιονδήποτε λόγο κι αν βρίζει ένα παιδί προσχολικής ηλικίας:
- Μπορούμε να του εξηγήσουμε τι σημαίνει μια λέξη – και ότι αν χρησιμοποιείται με συγκεκριμένο τρόπο δείχνει ότι δεν σεβόμαστε τον συνομιλητή μας ή μια μεγαλύτερη ομάδα ανθρώπων, π.χ. τις γυναίκες.
- Αποφεύγουμε τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας να χρησιμοποιούμε αυτές τις λέξεις μπροστά στα παιδιά. Αν τις ακούσουν σε άλλο περιβάλλον, π.χ. στο σχολείο ή τον δρόμο, τους εξηγούμε ότι «δεν τις χρησιμοποιούμε στην οικογένειά μας».
- Ελέγχουμε το περιεχόμενο π.χ. των τηλεοπτικών εκπομπών ή των videogames με το οποίο έρχεται σε επαφή, όχι μόνο γιατί μπορεί να χρησιμοποιεί λεξιλόγιο ακατάλληλο αλλά και για πολλούς ακόμα λόγους.
- Αν το παιδί δοκιμάζει τα όριά μας συνεχίζοντας να χρησιμοποιεί μια ανεπιθύμητη λέξη, αφού του ξεκαθαρίσουμε τους κανόνες στο σπίτι μας, το φέρνουμε αντιμέτωπο με συνέπειες, για παράδειγμα, περιορίζουμε για ένα διάστημα το χαρτζιλίκι του ή τον χρόνο που περνάει σε οθόνες.
- Αν καταφέρει να αντισταθεί να βρίσει σε μια κατάσταση όπου στο παρελθόν το έκανε, το επιβραβεύουμε λεκτικά.
- Σε περίπτωση που βρίζει συστηματικά παρόλο που νιώθουμε πως έχουμε δοκιμάσει ό,τι χρειάζεται, συμβουλευόμαστε έναν ειδικό ψυχικής υγείας.
Inspiration: raisingchildren.net.au
