Συχνά οι γονείς τείνουν να παραμελούν τον οφθαλμολογικό έλεγχο των παιδιών τους, μέχρι εκείνα να παραπονεθούν. Πολλές φορές όμως, ούτε τα ίδια τα παιδιά αντιλαμβάνονται ότι κάτι πάει λάθος με την όρασή τους, και μάλιστα σύμφωνα με έρευνες, το 15% των παιδιών έχουν αδιάγνωστη διαθλαστική νόσο. Ποια είναι τα σημάδια που θα πρέπει να μας κάνουν να ανησυχήσουμε και πόσο συχνά πρέπει να επισκεπτόμαστε τον οφθαλμίατρο μας; Αυτές και άλλες πολλές απορίες μάς λύνει η Ειρήνη Μπουτούρη, στρατιωτικός χειρούργος οφθαλμίατρος της ΕΛ.ΑΣ.
Ειρήνη, ποια είναι η σωστή ηλικία για το πρώτο μας ραντεβού στον οφθαλμίατρο και πόσο συχνά πρέπει να κάνουμε το καθιερωμένο οφθαλμολογικό check up?
Η πρώτη επαφή του παιδιού με τον οφθαλμίατρο γίνεται από τη νεογνική του κιόλας ηλικία, καθώς αμέσως μετά τη γέννηση, το νεογνό ελέγχεται οφθαλμολογικά από παιδο-οφθαλμίατρο στο μαιευτήριο, εφόσον βέβαια το επιθυμούν και οι γονείς. Ένας δεύτερος προληπτικός έλεγχος κρίνεται απαραίτητος τον πρώτο χρόνο ζωής του παιδιού, για την εκτίμηση της οπτικής λειτουργίας και τυχόν στραβισμού. Επανεξέταση γίνεται στην ηλικία των 2 ετών και έπειτα 4-5 ετών και 5-6 ετών. Με την έναρξη της σχολικής δραστηριότητας ο έλεγχος γίνεται κάθε 2 χρόνια, ενώ σε περίπτωση ύπαρξης παθολογίας σε οποιαδήποτε επίσκεψη στον οφθαλμίατρο η παρακολούθηση εξατομικεύεται.
Ποιο είναι το πιο συχνό παιδικό οφθαλμιατρικό πρόβλημα;
Το πιο συχνό παιδιατρικό οφθαλμολογικό πρόβλημα είναι οι διάφορες διαθλαστικές ανωμαλίες (υπερμετρωπία, μυωπία, υψηλός αστιγματισμός). Μάλιστα, σύμφωνα με στατιστικές, το 15% των παιδιών έχουν αδιάγνωστη διαθλαστική νόσο. Η πρώιμη διάγνωση αυτών κρίνεται απαραίτητη καθώς η μη έγκαιρη εντόπιση και αντιμετώπιση μπορεί να οδηγήσει σε ανάπτυξη αμβλυωπίας (μειωμένη όραση παρά τη διόρθωση με γυαλιά οράσεως), κακής συνεργασίας των οφθαλμών, διαταραχές προσοχής και δυσκολία στη σχολική δραστηριότητα.
Ο παιδικός στραβισμός πρέπει να ανησυχεί τους γονείς;
Ο στραβισμός δεν είναι μια αρκετά συχνή πάθηση. Εμφανίζεται στο 3-4% των παιδιών και είναι η αδυναμία ευθυγράμμισης των οφθαλμών. Συνήθως γίνεται αντιληπτό από τους γονείς ή το παιδί μπορεί να παραπονεθεί για θολή-διπλή όραση, ακόμα και για έντονο πονοκέφαλο. Δεν πρέπει να ανησυχεί τους γονείς η έκβαση του προβλήματος καθώς αντιμετωπίζεται είτε συντηρητικά είτε χειρουργικά, ανάλογα με την περίπτωση. Σαφώς είναι πολύ σημαντικό, όταν οι γονείς αντιληφθούν τον στραβισμό, να απευθυνθούν χωρίς καθυστέρηση σε παιδοοφθαλμίατρο.
Τι προβλήματα μπορεί να προκαλέσει στο παιδί μας η συνεχής έκθεση στην μπλε ακτινοβολία των κινητών και των tablets και ποια η ενδεδειγμένη χρήση τους ανάλογα με την ηλικία;
Αρχικά να σημειώσω ότι η μπλε ακτινοβολία υπάρχει παντού. Κύρια πηγή αυτής είναι ο ήλιος αλλά εκπέμπεται και από τις οθόνες τηλεόρασης, υπολογιστών, κινητών και tablets. Τα προβλήματα που μπορεί να εμφανιστούν στους οφθαλμούς είναι η φωτοκερατίτιδα / snow blindness (βλάβη στο επίπεδο του κερατοειδούς), το πτερύγιο, ο καταρράκτης, ωχροπάθεια και άλλες αμφιβληστροειδικές βλάβες. Εννοείται πως σημασία έχει η διάρκεια της έκθεσης στην ακτινοβολία αυτή. Σε αντίθεση με έναν ενήλικα, που ο κερατοειδής του και ο φακός μπλοκάρουν ικανά τη UV ακτινοβολία, στα παιδιά, λόγω αυξημένης καθαρότητας του φακού μπορεί να φτάσει με περισσότερη ευκολία στο βυθό του οφθαλμού (αμφιβληστροειδής) και στην ωχρά κηλίδα. Απαγορεύεται λοιπόν η χρήση κινητών σε ηλικίες κάτω των 18 μηνών και μέχρι την ηλικία των 5 ετών η χρήση πρέπει να περιορίζεται σε 1 ώρα την ημέρα. Η απόσταση που πρέπει να κρατάει κανείς το κινητό του από τους οφθαλμούς είναι τα 40cm.
Είναι δύσκολο να πείσεις ένα τρίχρονο να φοράει τα γυαλιά του. Πώς το καταφέρνουμε;
Σαφώς ένα παιδί στην ηλικία των 3 ετών μπορεί να δυσκολευτεί να φορέσει τα γυαλιά του, ειδικά αν στο περιβάλλον του δεν υπάρχει άλλο παιδάκι με γυαλιά οράσεως. Για να καταφέρουμε λοιπόν το παιδάκι να φορέσει με ευκολία τα γυαλιά του, θα πρέπει αρχικά να κάνουμε σωστή επιλογή σκελετού, ώστε να μην κουράζει κατά τη χρήση του. Ένας flexible, ελαφρύς λοιπόν σκελετός είναι απαραίτητος. Ο φακός του γυαλιού εννοείται πως πρέπει να είναι άθραυστος. Αφήνουμε το παιδί να συμμετάσχει στη διαδικασία της επιλογής γυαλιού, ώστε να νιώθει ότι έχει αποφασίσει μόνο του το τι θέλει. Προτείνουμε γυαλιά με χρώματα ή και διάφορα σχέδια που μπορεί να είναι πιο ελκυστικά. Τέλος προσπαθούμε μέσα από το παιχνίδι να δώσουμε στο παιδί να καταλάβει ότι είναι απόλυτα φυσιολογική η χρήση γυαλιού (π.χ ζωγραφίζουμε παιδάκια που φορούν γυαλιά).
Από ποια ηλικία και μετά πρέπει να φοράμε στο παιδί γυαλιά ηλίου και πόσο σημαντικό είναι το να μη το αμελούμε;
Η χρήση γυαλιών ηλίου από την παιδική κιόλας ηλικία κρίνεται αδιαμφισβήτητα απαραίτητη, καθώς έτσι προλαμβάνουμε τυχόν επιπτώσεις της ηλιακής ακτινοβολίας στους οφθαλμούς, που μπορεί να είναι πολύ σοβαρές έως και μη αναστρέψιμες. Ιδανικά, από τη στιγμή που το παιδί εκτίθεται στον ήλιο, μπορούν οι γονείς να επιλέξουν το κατάλληλο γυαλί για το παιδάκι τους. Υποχρεωτική είναι η χρήση του γυαλιού από την ηλικία των 3 ετών. Μέχρι τα 7 έτη επιλέγουμε flexible σκελετό λόγω της μη ολοκλήρωσης της διάπλασης των οστών της ρινός. Από τα 7 έτη και μετά επιλέγουμε και σκελετό ενηλίκων, με φακούς βέβαια που προσφέρουν πλήρη κάλυψη από τη UV ακτινοβολία.
Πολλά παιδιά μόλις μπαίνουν στην εφηβεία επιμένουν να αντικαταστήσουν τα γυαλιά τους με φακούς επαφής. Μπορούν ή είναι επίφοβο και επικίνδυνο;
Είναι λογικό τα παιδιά που μπαίνουν στην εφηβεία και ξεκινούν να ασχολούνται με τον εαυτό τους και την εμφάνισή τους περισσότερο να επιθυμούν να αντικαταστήσουν τα γυαλιά οράσεως με φακούς επαφής. Η επιλογή τους αυτή δεν ενέχει κάποιο σοβαρό κίνδυνο, με την προϋπόθεση φυσικά να γίνεται σωστή επιλογή και χρήση φακού επαφής, καθώς και σωστός καθαρισμός αυτών. Δεν συνίσταται η αλόγιστη χρήση τους, ιδιαίτερα όταν ξεκινά κανείς ήδη από την εφηβεία.Οι φακοί επαφής μπορούν να προκαλέσουν προβλήματα που χρήζουν αντιμετώπισης σε περίπτωση που οι παραπάνω παράμετροι δεν ληφθούν υπ’όψιν.
Είναι αλήθεια ότι συχνά διάφορες διαταραχές όρασης προκαλούν μαθησιακές δυσκολίες;
Είναι αλήθεια ότι τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει πολλές επιστημονικές μελέτες για την επιβεβαίωση της συσχέτισης μαθησιακών δυσκολιών-προβλημάτων με οπτικές διαταραχές. Η δυσλεξία, μια από τις πιο σημαντικές μαθησιακές δυσκολίες, σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες μελέτες, δεν σχετίζεται με την οπτική λειτουργία του παιδιού και τυχόν οφθαλμολογικά προβλήματα παρόλο που πολλές φορές συνυπάρχουν. Βέβαια ένα παιδί με χαμηλή όραση, φυσικά και μπορεί να δυσκολεύεται σε σύγκριση με τους συμμαθητές του, να χάνει το ενδιαφέρον του για μάθηση είτε να αποσπάται πολύ εύκολα η προσοχή του και να έχει έλλειψη συγκέντρωσης. Για τον λόγο αυτό λοιπόν, ο προσχολικός οφθαλμολογικός έλεγχος όλων των παιδιών και ιδιαίτερα εκείνων με συμπτωματολογία από τους οφθαλμούς είναι απαραίτητος.
Πότε και πώς μπορούμε να διαπιστώσουμε εάν το παιδί έχει κληρονομήσει κάποια ασθένεια των ματιών που έχουν οι γονείς;
Σε περίπτωση που οι γονείς γνωρίζουν ότι νοσούν από κάποια γονιδιακά κληρονομούμενη νόσο των οφθαλμών, μπορεί να γίνει γονιδιακός έλεγχος του παιδιού, καθώς επίσης και πιο εξειδικευμένες εξετάσεις, όπως ο ηλεκτροφυσιολογικός έλεγχος των οφθαλμών. Σε κάθε άλλη περίπτωση, η σωστή παρακολούθηση του παιδιού από οφθαλμίατρο ανάλογα με την ηλικία του και ο προληπτικός έλεγχος, θα μας δώσουν στοιχεία ύπαρξης κληρονομικής νόσου, και τότε προχωρούμε στην κατάλληλη διερεύνηση και αντιμετώπιση.
Σε πιθανό τραυματισμό των ματιών, ποια πρέπει να είναι η πρώτη μας αντίδραση;
Ανάλογα με το είδος του τραύματος η αντιμετώπιση είναι διαφορετική. Σε περίπτωση τραύματος λόγω πτώσης ή πλήξης επισκεπτόμαστε άμεσα οφθαλμίατρο για εκτίμηση. Σε περίπτωση επαφής των οφθαλμών με κάποια χημική ουσία πλένουμε κατευθείαν τα μάτια του παιδιού με άφθονο νερό και στη συνέχεια απευθυνόμαστε στον οφθαλμίατρο για περαιτέρω αντιμετώπιση. Σε περίπτωση τραυματισμού με ξένο αντικείμενο-αλλότριο σώμα, σε καμία περίπτωση δεν προσπαθούμε να το αφαιρέσουμε μόνοι μας και επισκεπτόμαστε άμεσα οφθαλμίατρο.
Τι μπορεί να μας προϊδεάσει ότι το παιδί μας δεν βλέπει καλά;
Η αλήθεια είναι ότι στις περισσότερες περιπτώσεις τα παιδιά δεν παραπονιούνται για την όρασή τους, καθώς δεν μπορούν να αντιληφθούν ότι δεν βλέπουν καλά. Έτσι λοιπόν οι γονείς, πρέπει να έχουν τον νου τους για την περίπτωση ανάγκης επίσκεψης σε οφθαλμίατρο πέρα από τους αναγκαίους προληπτικούς ελέγχους. Ποια είναι λοιπόν τα σημάδια-σημεία που μας δίνουν τα παιδιά:
- Συχνό έως κι υπερβολικό βλεφάρισμα- συχνό τρίψιμο των ματιών
- Πονοκέφαλος
- Κίνηση των οφθαλμών ανεξάρτητα το ένα με το άλλο
- Σκύψιμο χαμηλά στο γραφείο για ανάγνωση
- Το παιδί κρατά πολύ κοντά το βιβλίο για διάβασμα
- Κλίση-στροφή της κεφαλής για να δει-εστιάσει
- Δυσκολία στην αναγνώριση και αναπαραγωγή εικόνων-σχημάτων
- Ο/Η παιδαγωγός αναφέρει έλλειψη προσοχής και ενδιαφέροντος του παιδιού στο σχολείο, είτε κάποια δυσκολία σε σχέση με τους συμμαθητές του
Από την Σύρμα Κιουπελόγλου
